Kontrole wyrobów budowlanych

Sankcje karne za wprowadzenie do obrotu wyrobów budowlanych z naruszeniem przepisów * określają przepisy art. 34 ustawy o wyrobach budowlanych oraz art. 46, 47, 47b ustawy o systemie oceny zgodności. Karą grzywny zagrożone jest np. wprowadzenie do obrotu wyrobu budowlanego nienadającego się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych (np. jeżeli wyrób nie został oznakowany). Kary orzekane na podstawie przepisów o systemie oceny zgodności nakładane są w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania karnego, natomiast kary przewidziane ustawą o wyrobach budowlanych (w wysokości do 100 000 zł) nakładane są w oparciu o Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia - przez właściwe sądy.

W przypadku ustalenia, że wyrób budowlany lub jego określona partia nie spełnia wymagań ustawowych, organy wojewódzkie nadzoru budowlanego wydają określone nakazy i zakazy, w formie decyzji administracyjnych, wydawanych w wyniku przeprowadzenia postępowania administracyjnego. Postępowanie administracyjne w sprawie wyrobów budowlanych niespełniających wymagań wszczyna się z urzędu, na podstawie ustaleń kontroli (art. 28 ustawy). Powyższy zapis oznacza, że postępowanie to nie może być wszczęte np. na wniosek skarżącej firmy konkurencyjnej. Stronami postępowania są: producent lub sprzedawca określonej partii wyrobu budowlanego (art. 33 ust. 1) a w określonych warunkach również organizacja społeczna. Decyzją wydana w wyniku kontroli dotyczącej sprzedawcy, organ może np. zakazać sprzedawcy dalszego przekazywania określonej partii wyrobu budowlanego z jednoczesnym nakazaniem producentowi zapewnienia usunięcia w wyznaczonym terminie określonych nieprawidłowości, a w przypadku niewykonania ww. decyzji, organ zakazuje obrotu tą partią. Może również od razu nakazać wycofanie z obrotu. W wyniku kontroli dotyczącej producenta, organ może decyzją np. wstrzymać wprowadzanie do obrotu wyrobu budowlanego albo jego określonej partii z obowiązkiem usunięcia w wyznaczonym terminie określonych nieprawidłowości. W przypadku niewykonania takiej decyzji, nakazuje wycofanie z obrotu wyrobu budowlanego albo jego określonej partii. Organ może również od razu nakazać wycofania z obrotu wyrobu budowlanego - jeżeli dokona oceny, że brak jest możliwości usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości - lub nakazać ograniczenie dalszego przekazywania. Decyzje te podlegają natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. Wszczęte postępowanie administracyjne może również zakończyć się decyzją o umorzeniu postępowania, np. jeżeli niezgodność wyrobu budowlanego z wymaganiami ustawy została usunięta albo wyrób ten został wycofany z obrotu. Należy podkreślić, że organy kontrolne preferują dobrowolnie podejmowane przez producentów działania naprawcze.

Z ustaleń dokonanych podczas kontroli kontrolujący sporządzają protokół, który przedstawiają kontrolowanemu do podpisu. Jeżeli kontrolowany nie zgadza się z dokonanymi ustaleniami, ma prawo zgłosić uwagi bezpośrednio do protokołu lub wnieść je na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu do podpisu.

Kontrola może dotyczyć wyrobu budowlanego, prawidłowości jego oznakowania lub dokumentacji dotyczącej wyrobu. W pierwszej kolejności kontrolerzy dokonują ustalenia, czy wyrób jest oznakowany CE albo znakiem budowlanym i czy jest dołączona do niego wymagana informacja. Celem kontroli jest ustalenie, czy kontrolowany wyrób budowlany spełnia wymagania określone w ustawie o wyrobach budowlanych. W tym celu kontrolujący mają prawo żądać przedstawienia, w wyznaczonym terminie, określonych dokumentów i informacji. Kontrolujący mogą ponadto dokonywać oględzin wyrobów, żądać m.in. pisemnych i ustnych wyjaśnień, przesłuchiwać osoby w charakterze strony, świadka lub biegłego, zasięgać opinii biegłych. Mogą również w drodze postanowienia zabezpieczać dowody (np. w postaci wyrobów budowlanych) na czas niezbędny do realizacji zadań kontroli. Od kontrolowanego sprzedawcy kontrolujący może żądać w szczególności wskazania nazwy i adresu producenta lub dostawcy, natomiast od kontrolowanego producenta m.in. deklaracji zgodności, wykazu uwzględnionych specyfikacji technicznych, a w przypadku uzasadnionych wątpliwości przedstawienia dokumentów związanych z oceną zgodności, w tym sprawozdania z przeprowadzonych badań i informacji o ZKP, a nawet pełnej dokumentacji technicznej. W określonych okolicznościach mogą pobrać próbki do badań. Należy podkreślić, że nie tylko kontrolowany, ale również inne podmioty posiadające dowody lub informacje niezbędne do ustalenia, czy wyrób budowlany spełnia wymagania określone ustawą o wyrobach budowlanych - są obowiązani do przekazania tych dowodów i udzielenia informacji na żądanie organu prowadzącego kontrolę (art. 17 ust. 4 i art. 18 ustawy).

Kontrola może być przeprowadzana u sprzedawcy lub u producenta wyrobu budowlanego - w siedzibie kontrolowanego lub w miejscu wykonywania jego działalności, w czasie jej wykonywania oraz w obecności kontrolowanego (art. 17 ust. 1 ustawy).

Prowadzenie kontroli reguluje Rozdział 4 ustawy o wyrobach budowlanych oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu (Dz. U. Nr 130, poz. 1386). Należy podkreślić, że kontrole wyrobów budowlanych są wszczynane z urzędu, zegarków repliki a w przypadku wyrobów budowlanych oznakowanych CE, również na wniosek Prezesa UOKiK (art. 16 ustawy). Ustawowy zapis o tym, że kontrole wszczynane są z urzędu zapewnia organom niezależność w procesie podejmowania decyzji, jakie wyroby objąć kontrolami (organy nie maja obowiązku przeprowadzenia kontroli na wniosek np. firmy konkurencyjnej).

* Opracowano na podstawie materiałów GUNG „Wymagania dotyczące wyrobów budowlanych i zasady ich kontroli” - konferencja „Rzetelni przedsiębiorcy na rynku wyrobów budowlanych” Łódź, czewiec 2008.